Ο καλός δάσκαλος σταδιακά καθιστά τον εαυτό του περιττό

Ασχολούμαι πάνω από 40 χρόνια με την εκπαίδευση ανθρώπων (παιδιών & ενηλίκων). Και όλα αυτά τα χρόνια με ενοχλεί η ετικέτα του δάσκαλου ή του εκπαιδευτή αν και την χρησιμοποιώ κατά περίπτωση μιας και η λέξη, ως όρος και ιδιότητα, είναι γενικά γνωστός και αποδεκτός.

Και κάθε φορά που αναγκάζομαι να χρησιμοποιήσω τον όρο αυτό για τον εαυτό μου (για το επάγγελμά μου), βλέπω τον Σωκράτη να μου κουνάει δηκτικά το δάχτυλο. Και τις νύχτες βλέπω σαν εφιάλτη τη φράση του. “Δεν μπορώ να διδάξω τίποτα σε κανέναν. Μπορώ μόνο να τον μάθω να σκέφτεται”.

Και αναρωτιέμαι, πως αν ο μέγιστος Σωκράτης αποποιείται τον χαρακτηρισμό Δάσκαλος, τότε ποια λέξη ή φράση αποδίδει καλύτερα αυτό που κάνω εδώ και μια ζωή. Βασικά βοηθώ ανθρώπους να μάθουν περισσότερα, ευκολότερα, καλύτερα. Στόχος δεν είναι μόνο η προσωπική τους βελτίωση αφηρημένα αλλά και η επιτυχία τους στο στίβο της ζωής.

Ποιος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού; Να διδάξει; Μα, αν δεν το μπορούσε ο Σωκράτης, πώς μπορούμε εμείς;

Καταλήγω (και αυτό είναι το πιστεύω μου) ότι ο εκπαιδευτικός με το γενικό όρο είναι εκεί για να διευκολύνει το μαθητή να μάθει. Να του δείχνει το δρόμο και να τον αφήνει να ανακαλύπτει ο ίδιος το που οδηγεί και πώς να τον περπατήσει με τον καλύτερο τρόπο. Έτσι ο ορίζοντας και η αναζήτηση του μαθητή έχει εύρος, ποικιλία, σύγκριση. Δεν αποτελεί μια κονσερβοποιημένη άποψη που του σερβιρίστηκε έτοιμη από τον διδάσκοντα αλλά μια προσωπική ανακάλυψη, εμπειρί=E1 και γνώση. Για αυτό ο δάσκαλος θα μπορούσε ένα οριστεί ως διευκολυντής μάθησης (περίεργη φράση).

Πάντα ένοιωθα ότι ο ρόλος μου δεν είναι να σπρώξω μασημένη τροφή στο μαθητή αλλά να τον βοηθήσω να αναπτύξει και να αποκτήσει δικές του δεξιότητες και τεχνικές ώστε να βρίσκει ο ίδιος την άκρη. Και πάνω σε αυτές τις ικανότητες να πατήσει, ώστε στη συνέχεια να πετάξει μακριά χωρίς να έχει ανάγκη τη δική μου συνεχή στήριξη, καθοδήγηση ή προστασία.

Στις καιρούς που ζούμε, η ικανότητα του να μελετάς και να μαθαίνεις μόνο σου και χωρίς την συνεχή βοήθεια ενός άλλου προσώπου είναι σημαντική. Και η μάθηση ως γνωστό δεν σταματάει στο λύκειο ή στο πανεπιστήμιο. Σε ένα συνεχώς και ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον, απαιτούνται συνεχώς νέες δεξιότητες και γνώσεις. Αν δεν έχουμε μάθει πώς να μαθαίνουμε γρήγορα και αποτελεσματικά, αν δεν έχουμε ακονίσει τις νοητικές και γνωστικές μας ικανότητες, σύντομα θα χάσουμε την επαφή με τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που αντιμετωπίζουμε καθημερινά. Θα μείνουμε πίσω από τις εξελίξεις, θα νοιώθουμε αβοήθητοι, ανίκανοι να αντιδράσουμε, να προσαρμοστούμε και θα γεμίσουμε με ανασφάλεια, άγχος και φόβο.

Για όλα τα παραπάνω νοιώθω ότι ο ρόλος δασκάλου είναι περισσότερο να διευκολύνει τη μάθηση και την ανάπτυξη του μαθητή (ποιότητα), παρά να του διδάξει μια συγκεκριμένη ύλη και ένα συγκεκριμένο αριθμό κεφαλαίων (ποσότητα). Θα πρέπει να μάθουμε σε κάποιον πώς να πιάνει τα ψάρια μόνος του.

Για αυτό και ο στόχος θα πρέπει να είναι (ως εκπαιδευτικοί) σταδιακά να καθιστούμε τους εαυτούς μας περιττούς. Τότε ίσως θα έχουμε πραγματικά βοηθήσει ουσιαστικά, πολλαπλασιαστικά και μακροπρόθεσμα. Ας δώσουμε λοιπόν τα φτερά στους μαθητές μας να επεξεργάζονται τις πληροφορίες, να φιλτράρουν τα δεδομένα και να ανακαλύπτουν τη γνώση. Να πάρουν τη σκυτάλη και να τρέξουν μόνοι τους. Γιατί η γνώση δεν διδάσκεται αλλά ανακαλύπτεται από τους ικανούς μαθητές σε μια δια βίου αναζήτηση για ένα καλύτερο άνθρωπο και πολίτη.