Όλοι έχουμε ακούσει αυτή την απλή φράση, όταν πανικοβαλλόμαστε «Πάρε μια βαθιά ανάσα». Αλλά η επιστήμη τώρα δίνει και σε αυτό τα φώτα της κι εμείς πρέπει να ανανεώσουμε αυτή τη φράση, προσθέτοντας «Πάρε μια βαθιά ανάσα, ώστε να έχεις μεγαλύτερη συναισθηματική επίγνωση, αλλά μόνο αν εισπνεύσεις από τη μύτη και όχι από το στόμα-καλή τύχη».

Αν και μπορεί να σας φανεί λίγο μεγάλη αυτή η φράση, η δύναμη της ενεργητικής αναπνοής, δηλαδή η συνειδητή εισπνοή και εκπνοή για να ελέγχουμε τον ρυθμό αναπνοής μας, ήταν ήδη διαδεδομένη από τα αρχαία χρόνια. Ακόμα και σήμερα, σε ασκήσεις τακτικής από τους στρατιώτες ή σε εξαιρετικά ψυχρό κλίμα, γνωρίζουμε ότι η αργή, βαθιά αναπνοή μπορεί να χαλαρώσει το νευρικό σύστημα, μειώνοντας τον καρδιακό παλμό και ενεργοποιώντας το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα. Με αυτό τον τρόπο, το σώμα μας ηρεμεί και ο νους γαληνεύει. Πρόσφατα ωστόσο, μια νέα έρευνα έδειξε ότι υπάρχει μια άμεση σύνδεση ανάμεσα στη ρινική αναπνοή και στις γνωστικές μας λειτουργίες.
Πώς η ρινική αναπνοή επηρεάζει τον εγκέφαλο

Οι επιστήμονες της κλινικής Northwestern Medicine ενδιαφέρονταν να κατανοήσουν πώς η αναπνοή επηρεάζει τις εγκεφαλικές περιοχές που είναι υπεύθυνες για τη μνήμη και τις συναισθηματικές διεργασίες. Μέσω μια σειράς πειραμάτων, ανακάλυψαν ότι η ρινική αναπνοή παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στην πυροδότηση των εγκεφαλικών ηλεκτρικών σημάτων στον οσφρητικό φλοιό -τις εγκεφαλικές δηλαδή περιοχές που λαμβάνουν άμεσα ερεθίσματα από τη μύτη μας- ο οποίος με τη σειρά του ενεργοποιεί την αμυγδαλή (που επεξεργάζεται συναισθήματα) και τον ιππόκαμπο (που είναι υπεύθυνος τόσο για τη μνήμη, όσο και για τα συναισθήματα).

Γνωρίζουμε ότι το οσφρητικό σύστημα συνδέεται στενά με τις δομές του μεταιχμιακού συστήματος που επηρεάζουν το συναίσθημα, τη μνήμη και τη συμπεριφορά, εξηγώντας έτσι και το γιατί κάποιες φορές μια συγκεκριμένη μυρωδιά ή άρωμα μπορεί να ανασύρει έντονες αναμνήσεις. Αυτή όμως η έρευνα υποδεικνύει ότι η αναπνοή από μόνη της, ακόμα και χωρίς την παρουσία κάποιας μυρωδιάς, μπορεί να επηρεάσει τη μνήμη και τα συναισθήματά μας.

Αρχικά, οι επιστήμονες εξέτασαν τα εγκεφαλικά ηλεκτρικά σήματα 7 επιληπτικών ασθενών με ηλεκτρόδια και βρήκαν ότι ο συνεχόμενος ρυθμός της φυσικής, αυθόρμητης αναπνοής συγχρονίζεται με τον αργό ηλεκτρικό ρυθμό στις περιοχές του οσφρητικού φλοιού. Ύστερα, παρατήρησαν πως κατά τη διάρκεια της ρινικής εισπνοής, οι ταχείς ηλεκτρικοί ρυθμοί στην αμυγδαλής και του ιππόκαμπου δυνάμωναν.

Ένας τρόπος για να το καταλάβουμε αυτό είναι να αντιληφθούμε το σύστημα σαν μια ορχήστρα: η ρινική μας αναπνοή είναι ο μαέστρος, ο οποίος ρυθμίζει το ρυθμό για την αργή λειτουργία των οσφρητικών περιοχών του εγκεφάλου, ενώ δίνει και σήμα για γρηγορότερο ρυθμό στις δομές που είναι υπεύθυνες για το συναίσθημα και τη μνήμη.
Η εισπνοή κωδικοποιεί τις αναμνήσεις και ρυθμίζει τα συναισθήματα

Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις επιδράσεις της ρινικής αναπνοής στις εγκεφαλικές δομές, οι επιστήμονες διεξήγαγαν διαφορετικά πειράματα σε 60 υγιείς συμμετέχοντες, για να ελέγξουν τις επιδράσεις της ρινικής αναπνοής στη μνήμη και στη συναισθηματική συμπεριφορά. Οι ερευνητές παρουσίασαν στα υποκείμενα της μελέτης τρομαγμένα ή έκπληκτα πρόσωπα και εκείνα έπρεπε να πάρουν γρήγορες αποφάσεις όσον αφορά στις συναισθηματικές εκφράσεις των προσώπων που είδαν.

Φάνηκε ότι μπορούσαν να αναγνωρίσουν τα τρομαγμένα πρόσωπα (αλλά όχι τα έκπληκτα) γρηγορότερα, όταν τα πρόσωπα εμφανίζονταν ειδικά κατά τη διάρκεια της ρινικής εισπνοής. Αυτό δεν συνέβαινε κατά τη διάρκεια της εκπνοής, ούτε της αναπνοής από το στόμα. Οι επιστήμονες επίσης ερεύνησαν τη μνήμη (που σχετίζεται με τον ιππόκαμπο), όπου τα ίδια 60 υποκείμενα έπρεπε να βλέπουν εικόνες και ύστερα να τις ανακαλούν στη μνήμη τους. Κατέληξαν στο ότι η ανάκληση αυτών των εικόνων ήταν καλύτερη, όταν τους εμφανίζονταν και κωδικοποιούνταν κατά τη ρινική εισπνοή.

Αυτά τα ευρήματα αποκαλύπτουν ένα σύστημα, στο οποίο η εισπνοή μας λειτουργεί στον εγκέφαλό μας σαν τηλεχειριστήριο: εισπνέοντας μέσω της μύτης μας επιδρούμε άμεσα στα ηλεκτρικά σήματα των οσφρητικών περιοχών, τα οποία έμμεσα ρυθμίζουν τα ηλεκτρικά σήματα των κέντρων μνήμης και συναισθήματος. Με αυτό τον τρόπο, μπορούμε να ελέγξουμε και να βελτιστοποιήσουμε την εγκεφαλική λειτουργία μέσω της εισπνοής, για να αποκτήσουμε μια καλύτερη αναγνώριση και ρύθμιση του συναισθήματος, όπως επίσης και καλύτερη μνήμη.

Συνεπώς, μπορεί η ρινική εισπνοή να ελέγξει τα εγκεφαλικά σήματα και να οδηγήσει σε βελτιωμένη διεργασία της μνήμης και του συναισθήματος, αλλά τι συμβαίνει με την εκπνοή; Όπως προαναφέρθηκε, η αργή, σταθερή αναπνοή ενεργοποιεί την χαλαρωτική πλευρά του νευρικού συστήματος (το παρασυμπαθητικό) και επιβραδύνει τον καρδιακό παλμό, μειώνοντας συναισθήματα άγχους και στρες.

Επομένως, ενώ η εισπνοή μεταβάλλει τις γνωστικές μας ικανότητες, η αργή, βαθιά αναπνοή, είτε πρόκειται για εισπνοή, είτε για εκπνοή, ωφελεί το νευρικό μας σύστημα, όταν θέλουμε να ηρεμήσουμε. Για την ακρίβεια, η ενσυνείδητη αναπνοή δίνει έμφαση όχι μόνο στα πλεονεκτήματα της ήρεμης αναπνοής, αλλά επίσης και στη δύναμη του νου, μέσω της συγκέντρωσης και της επίγνωσης κάθε εκατοστού του σώματός μας.

Αν παρατηρήσουμε χωρίς επικριτική διάθεση, χωρίς να πιέζουμε τους εαυτούς μας να φτάσουν σε κάποια συγκεκριμένη κατάσταση, θα μπορέσουμε να δούμε το νου μας και να νιώσουμε το σώμα μας πιο καθαρά. Η αναπνοή μας αποδεικνύεται λοιπόν πολύτιμη και για τη ρύθμιση των συναισθημάτων αλλά και για την καθαρότητα της σκέψης.

Photo: Author/Depositphotos